Hiện nay, nhiều hộ dân tại Khánh Sơn đang tự phát mở rộng diện tích trồng sầu riêng, kể cả ở những khu vực ngoài quy hoạch chung của địa phương. Cùng với việc sử dụng nguồn giống không đảm bảo chất lượng đẫn đến nguy cơ thiệt hại về kinh tế cũng như ảnh hưởng đến chất lượng thương hiệu sầu riêng Khánh Sơn.
Khan hiếm nguồn giống
Mặc dù đã có các loại cây ăn quả, cây công nghiệp trong vườn nhưng hiện tại, gia đình bà Đinh Thị Thu (thôn Dốc Gạo, thị trấn Tô Hạp) đang chuẩn bị xuống giống thêm hơn 100 cây sầu riêng giống Mong thoong (trồng xen cà phê) nhằm nâng cao thu nhập. “Tuy nhiên việc mua giống sầu riêng năm nay không đơn giản như mọi năm. Cách đây gần 1 tháng tôi phải chấp nhận mua cây giống mới được khoảng hơn 10 cm, chưa đủ điều kiện xuất vườn về để tự dưỡng. Hằng ngày tôi phải tưới nước, xịt thuốc để cây không bị chết và tiếp tục phát triển. Muốn trồng thì phải đợi cây cao ít nhất cũng phải hơn 20 cm. Dự kiến đến khoảng cuối tháng 6 mới xuống giống được, vừa đảm bảo cho cây đạt kích thước chuẩn vừa tránh thời tiết nắng hạn”, bà Thu cho biết.
Hộ bà Cao Thị Diễm Huynh (thôn Liên Hòa, xã Sơn Bình) trước đây đã trồng được hơn 100 cây sầu riêng. Năm 2017, gia đình chị dự định sẽ trồng thêm khoảng trên 800 cây nữa (tương đương diện tích hơn 4 ha). Tuy nhiên, hiện tại gia đình bà mới chỉ mua được vài chục cây tại địa phương. Bà Huynh cho biết: “Năm nay cây giống sầu riêng đắt hơn và xấu hơn mọi năm. Gia đình tôi đã phải vào tận miền Tây Nam Bộ để tìm mua nhưng chưa được. Một phần vì giá bán ở đó cũng không thấp hơn ở đây bao nhiêu. Một phần vì cây còn nhỏ quá. Mua cây đó về trồng tỷ lệ sống thấp. Vì vậy tôi phải đợi thêm thời gian nữa để chọn mua cây giống lớn hơn một chút để trồng cho đảm bảo”.

Theo ông Lê Anh Quang, cán bộ khuyến nông xã Sơn Bình, năm 2017 người dân trong xã sẽ đầu tư trồng thêm khoảng 40-50 ha sầu riêng. Theo tìm hiểu, không chỉ tại Khánh Sơn mà ở nhiều địa phương khác hiện cũng đang có xu hướng mở rộng diện tích loại cây trồng này. Dẫn đến nhu cầu về cây giống tăng, kéo theo giá bán cũng bị đội lên. Hiện tại, một số đại lý trên địa bàn đang bán từ 125.000-150.000 đồng/ 1 cây, tùy theo loại (cao hơn năm 2016 từ 40.000-60.000 đồng/1 cây). “Trên địa bàn xã Sơn Bình, người dân thường liên kết mấy hộ với nhau để vào miền Tây Nam Bộ mua cây giống tại các chủ vựa. Tuy nhiên, do nguồn cung cây giống tại đó hiện cũng đang khan hiếm, nên để đáp ứng nhu cầu của khách hàng thì họ gom cả những cây giống chưa đủ tiêu chuẩn xuất vườn hoặc giống trôi nổi, không đảm bảo sạch bệnh để bán. Nếu muốn mua được cây giống tốt thì phải đặt cọc tiền trước nhiều tháng tại những cơ sở có uy tín. Nhưng vì hiện tại sầu riêng đang mang lại lợi nhuận kinh tế cao nên người dân có tâm lý trồng sớm năm nào hay năm đó và đành chấp nhận mua cả cây giống trôi nổi”, ông Quang nói.
Không nên trồng ngoài vùng quy hoạch
Hiện tại huyện Khánh Sơn có khoảng gần 500 ha sầu riêng. Huyện không có chủ trương khuyến khích người dân mở rộng thêm diện tích loại cây trồng này ở những khu vực nằm ngoài vùng quy hoạch (như đất lâm nghiệp, khu vực có độ dốc cao, xa nguồn nước tưới). Tuy nhiên, vì thấy giá bán sầu riêng tăng cao nên bà con không chỉ tự phát mở rộng diện tích ở những khu vực thấp mà còn trồng ở cả những khu vực đồi cao, đất lâm nghiệp, ngoài vùng quy hoạch. Ông N.H.N (Bảo Lộc, Lâm Đồng) cho biết, qua tìm hiểu được biết vùng đất Khánh Sơn rất phù hợp với cây sầu riêng nên vừa qua ông đã mua 7 ha đất trước đây từng đất trồng keo (tại thôn Dốc Gạo, thị trấn Tô Hạp) để canh tác loại cây trồng này. Do diện tích đất rộng, lại là khu vực đồi dốc nên ông phải đầu tư máy móc để san ủi, múc bậc thang giật cấp thì mới có thể trồng sầu riêng được. Sau đó ông sẽ tiếp tục đầu tư khoan giếng để lấy nước tưới cho cây trồng.
Ông Lê Anh Quang, cán bộ khuyến nông xã Sơn Bình cho biết, trong số diện tích sầu riêng người dân trong xã sẽ trồng trong năm 2017 có khoảng 20 ha là đất trồng rừng sản xuất, còn là là đất trồng cà phê và một số cây trồng khác chuyển đổi sang. “Địa phương cũng đã khuyến cáo về nguy cơ rủi ro có thể xảy ra khi ồ ạt mở rộng diện tích sầu riêng, nhưng vì lợi nhuận hiện nay của cây sầu riêng nên người dân vẫn tự ý trồng”, ông Quang nói.

Mặc dù sầu riêng là loại cây trồng có giá trị kinh tế cao, nhưng nếu người nông dân tự phát trồng ồ ạt thì rất có thể sẽ chịu thiệt hại lớn. Bởi việc trồng sầu riêng ở những khu vực đất lâm nghiệp, đất đồi dốc, bà con phải đối diện với nguy cơ thiếu nước tưới do hạn hán kéo dài như những năm trước. Việc phát triển ồ ạt diện tích cây sầu riêng còn dẫn đến khả năng cung vượt quá cầu trong những năm tới. Và hệ lụy lớn nhất đó là bà con sử dụng nguồn giống trôi nổi, không đảm bảo sẽ ảnh hưởng đến chất lượng nông sản và dẫn đến nguy cơ đánh mất thương hiệu sầu riêng Khánh Sơn mà chính bà con đã xây dựng nên trong những năm qua.
Theo ông Nguyễn Ngọc Hiếu, Trưởng Phòng Nông nghiệp-Phát triển nông thôn huyện Khánh Sơn, trước thực trạng nêu trên, đơn vị đã tham mưu UBND huyện chỉ đạo các xã, thị trấn, các ngành liên quan tập trung tuyên truyền, khuyến cáo người dân không nên tự ý mở rộng diện tích sầu riêng ngoài vùng quy hoạch, nhất là những khu vực không chủ động được nước tưới; tăng cường hưỡng dẫn bà con về kỹ thuật chăm sóc, phòng bệnh nhằm nâng cao hiệu quả những diện tích đã trồng. “Trong những ngày tới, huyện sẽ thành lập đoàn kiểm tra liên ngành, tiến hành kiểm tra hoạt động sản xuất, kinh doanh giống cây trồng của các tổ chức, gia đình, cá nhân tại các xã, thị trấn. Qua đó nhằm chấn chính, xử lý kịp thời các trường hợp kinh doanh các loại giống trôi nổi, không đủ chất lượng; giúp người dân xác định và mua được cây giống tại những cơ sở sản xuất, kinh doanh đảm bảo, tránh thiệt hại về kinh tế, nhất là bảo vệ thương hiệu sầu riêng Khánh Sơn”, ông Hiếu nói.

Đinh Luận
Đài TT-TH Khánh Sơn